© www.nunspeet.net
Wonen, Kunst & Natuur

Aan de rand van de Noorderheide, een gedeeltelijk voor het publiek gesloten natuurterrein tussen Vierhouten en Elspeet, heeft de Rotterdamse zakenman en havenbaron D.G. van Beuningen tijdens de Tweede Wereldoorlog een schitterend buitenhuis laten bouwen (Elspeterbosweg 179). In 1938 gaven DG (zo werd Van Beuningen door zijn intimi genoemd)en zijn vrouw A.E. van Beuningen-Charlois opdracht aan hun zwager en vermaard architect Prof. ir. F.A. (Frits) Eschauzier, een groot landhuis te ontwerpen op een 250 Ha groot stuk heide- en bosgrond tussen Vierhouten en Elspeet. Eschauzier ontwierp waarschijnlijk ook de tuin en eveneens, in nauw overleg met Van Beuningen, de op de heide aangelegde waterwerken. De waterwerken bestonden uit een systeem van beekjes, bruggetjes, vijvertjes en watervalletjes dat, gebruik makend van de hoogteverschillen in het terrein, zich over ongeveer een kilometer door de heide slingert.

Foto rechtsboven: de kunstverzameling in het huis aan de Noorderheide.

Daniel George van Beuningen (1877-1955) was een groot kunstverzamelaar. Hij bracht na de Eerste Wereldoorlog de grootste prive-collectie van Nederland bijeen. Hij verzamelde vooral laat vijftiende- en vroeg zestiende-eeuwse kunst uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden.

Van Beuningen was tevens een toegewijd beoefenaar van muziek. Te zijnen huize verenigde hij een clubje beroepsmusici, met wie hij als violist samenspeelde.

Vanaf 1916 schonk Van Beuningen regelmatig delen van zijn collectie aan Museum Boijmans in Rotterdam. Na zijn dood in 1955 liet hij zijn verzameling aan zijn kinderen na, die de collectie in 1958 aan de gemeente Rotterdam aanboden op voorwaarde dat deze de successierechten zou betalen. Uit dankbaarheid werd de naam van het museum toen veranderd in Museum Boijmans van Beuningen.
© www.nunspeet.net
D.G. van Beuningen (foto links) was een veelzijdig koopman, directeur van SHV, een reusachtig steenkolenbedrijf, eigenaar van een scheepswerf en een zeesleepbedrijf. Hij was de 'havenbaron' bij uitstek, maar evenzeer een organisator.
Het Havenziekenhuis in Rotterdam, het Stadion Feyenoord, hij zat erachter.
Van Beuningen voerde in zijn vele bedrijven sociale voorzieningen in, lang voordat dit alles gemeengoed werd.

Op Noorderheide verliep het leven voor Van Beuningen anders dan in Rotterdam. Hij genoot op zijn manier van de rust die Noorderheide bood. Hij verplaatste zich op zijn landgoed op zijn Solex bromfiets, met schop, hark of ander gereedschap, gekleed in zijn ribfluwelen(Manchester) pofbroek, genietend van de rust en de natuur. Hij onderhield deels zijn paden, bouwde de waterwerken, de bruggetjes en de piramides.
.
© www.nunspeet.netFoto rechts: Een doorzicht in de woning Ondernemer, verzamelaar, stille financier van allerlei sociale en culturele instellingen, rond Van Beuningen speelde zich veel af. Vlak voor de Duitse inval in 1940 kocht hij de beroemde Koenigs Collectie, maar meer nog, hij kocht een meesterwerk van Jan van Eyck, het geschilderde paneel 'De drie Maria's bij het graf'.
Deze aankoop zou Van Beuningen later de kop kosten als directeur van SHV, zo schrijft Harry van Wijnen in een biografie over Van Beuningen.


© www.nunspeet.net
Het prachtige huis kenmerkt zich door een riante entree en dito details, zoals deze prachtige trap.




© www.nunspeet.netHet schilderij 'De Toren van Babel' van de schilder Pieter Breughel de Oude (1563) heeft lange tijd in Vierhouten gehangen. Nu is het een pronkstuk in de collectie van Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam. De kunstcollectie die de heer Van Beuningen aan museum Boijmans schonk, bestond uit o.a. 189 schilderijen, 30 houtsculpturen en bronzen en 17 tekeningen.

© www.nunspeet.net
Foto rechts: De woonkamer van het buitenhuis aan de Noorderheide, met uitzicht op die heide.
Oorlog. Als goed vaderlander nam Van Beuningen in de oorlog het risico dat verbonden was aan de wapendroppings op zijn gebied, bestemd voor de ondergrondse strijdkrachten. Ook herbergde hij in de kelder van Noorderheide onderduikers, waaronder de kunsthistoricus Francois uit Apeldoorn. Na de oorlog - hij was toen bijna zeventig - heeft zijn belangstelling zich allengs van het zakenleven afgewend.

Na de Tweede Wereldoorlog hebben Arnhemse evacuées die in Vierhouten waren opgevangen en er huisvesting hadden gekregen als dank een boom, de zogenaamde "Juliana-Linde" aan de bevolking aangeboden. Deze boom werd op het terrein van de inmiddels gesloopte basisschool "De Hoeksteen" (Eikenwal) geplant. Rondom de boom werd een hekwerkje geplaatst, dat werd geschonken door Van Beuningen.
Op de linde zelf, of aan het hekje er om heen is geen gedenkplaat of toelichting geplaatst. Boom en hekje zijn bij de nieuwbouw van woningen in 2001 gespaard gebleven.

Drinkplaatsen. De heer Van Beuningen legde na de oorlog op de heide ten zuidoosten van de villa Noorderheide een 'waterstelsel' aan. Deze waterwerken hadden primair ten doel het wild drinkplaatsen te verschaffen. Daarnaast wilde Van Beuningen ook zijn landgoed verfraaien. Dit wordt geaccentueerd door de natuursteentjes die in de overwegend betonnen beekjes en de bruggetjes werden verwerkt. Het hoofdsysteem van de waterwerken bestond uit twee armen van ongeveer een kilometer lang waarin een aantal meertjes, watervalletjes en bruggetjes zijn opgenomen. Beide armen werden gevoed door een eigen pomp die op het hoogste punt was geplaatst. Daarnaast zijn er nog een paar kleine aparte waterbekkens, één zelfs met een handpomp, nabij het landhuis Noorderheide. De haven-achtergrond van Van Beuningen blijkt uit een grote industriële afsluiter, die in de wand van het waterreservoir bij het westelijke pompstation is ingemetseld om de waterstand te kunenn regelen. In de buurt van het waterstelsel richtte Van Beuningen, voornamelijk uit natuursteentjes gevormde, piramidevormige monumentjes op van ongeveer één meter hoog op. Zowel de piramides als de vijvertjes gaf hij veelal de namen van zijn kleinkinderen. De restanten van dit stelsel zijn ook nu nog te vinden. In 1983 werd het grootste deel van het land overgedragen aan Staatsbosbeheer. Ongeveer 20 Ha is nog direct verbonden aan het landgoed en voor het publiek afgesloten. De in het overige gedeelte aanwezige hekken zullen verdwijnen en als voorschot op de volledige openstelling heeft Staatsbosbeheer een wandelroute (blauwe paaltjes) aangelegd die voor een groot deel over Hoogerheide loopt. Deze (blauwe) wandelroute begint aan de Gortelseweg net na het wildrooster buiten Vierhouten leidt o.a. langs de waterwerken. Onder leiding van Jaap van Eijck is de heemkundige vereniging Nuwenspete medio 2009 begonnen dit unieke waterstelsel met piramides te restaureren. Hij wordt (financieel) ondersteund door de familie Van Beuningen en fysiek door vrijwilligers en Staatsbosbeheer. Eerste mijlpaal werd op 15 november bereikt met het voltooien van de Daniël George piramide.

De waterwerken worden o.a. goed beschreven op de site dorpvierhouten.nl van Wilco van den Top.

De heer Van Beuningen is in 1955 in Zwitserland gestorven toen hij daar probeerde zijn gezondheid te verbeteren.






© foto's: Picture 7/Museum Boijmans van Beuningen/archief familie Van Beuningen










ALLE RECHTEN VOORBEHOUDEN AAN
NUNSPEET.NET, NUNSPEET VILLAGE EN FOTOGRAFEN

samenstelling en redactie: Gertjan van Wijk † en Aart Vierhout
© samenstelling: Nunspeet.Net, member of Nunspeet Village

Nunspeet.Net probeert alle rechten zo nauwkeurig mogelijk te vermelden.
Fotografen en auteurs kunnen voor aanvullingen en/of wijzigingen contact opnemen met onze redactie.

De Grote Nunspeet Toer is een exclusieve productie van:
© NUNSPEET.NET